گزارش از نشست علمی؛

 «وحدت ملی در اندیشه شهید مزاری با نگاهی به وضع موجود»

 1- بنیاد علمی فرهنگی صبا، طبق روال سال های گذشته در بیستمین سالیاد شهادت حجت الاسلام و المسلمین استاد شهید عبدالعلی مزاری، نشست علمی را با عنوان «وحدت ملی در اندیشه شهید مزاری با نگاهی به وضع موجود» و با حضور آقای سرور جوادی مشاور معاون دوم رئیس جمهور افغانستان و کارشناسان محترم؛ حجت الاسلام حسین صالحی، دکتر آصف حکت و دکتر عبدالحکیم عادلی وآقای محمد شریف عظیمی به عنوان دبیر علمی، در شهر قم برگزار نمود که با استقبال گرم علما، طلاب، دانشجویان و نمایندگان دفتر حضرت آیت الله العظمی محقق کابلی قرار گرفت. مراسم با تلاوت آیات قرآن کریم توسط قاری محترم آقای بصیر آغاز شد. سپس آقای شریف عظیمی موضوع نشست را به تفصیل طرح نموده و به ماهیت، مولفه‌ها، انواع و الگوهای وحدت ملی اشاره نمود.

آن گاه آقای صالحی وحدت ملی را از نظر شهید مزاری مورد بحث قرار داد. ایشان وحدت ملی را یک آرمان دیرینه دانست که از سوی مرحوم کاتب و دیگران نیز مطرح گردیده؛ ولی شهید مزاری وحدت ملی را به عنوان یک اصل سرنوشت ساز از لحاظ نظری و عملی مورد تاکید جدی قرار داد و دراین راستا گام های عملی ارزشمندی برداشت، ابتدا در سطح جامعه هزاره و شیعه با طرح حزب وحدت اسلامی جنگ های داخلی را مهار نموده و احزاب متعدد را دورهم جمع کرد. در سطح بالاتر میان اقلیت های قومی طرح هماهنگی را مطرح کرد که از سوی دیگران کوتاهی صورت گرفت. در سطح ملی طرح چهارجانبه را با حضور اقوام عمده در ساختار حکومت مطرح نمود. شهید مزاری وحدت ملی را اصل مهم و سرنوشت ساز می دانست وی به صراحت گفت: که ما در افغانستان وحدت ملی را ما یک اصل می‌ دانیم. در سطح اقلیت های محروم پیمان جبل السراج را طرح نمود که از سوی دیگران کوتاهی شد. در سطح ملی طرح نظام فدرالی و یا مشارکت تسهیمی اقوام را مطرح ساخت که سرانجام در اجلاس بن این دیدگاه اخیر به نحوی پذیرفته شد.

 سپس دکتر آصف حکمت شاخص‌ ها و راهکارهای وحدت ملی را از نظر شهید مزاری به بحث گرفت. وی تصریح نمود که با توجه به شرایط موجود که وحدت شعار همه شده و از سوی دیگر شهید مزاری را به قوم گرایی و حزب گرایی متهم می‌کنند، بحث وحدت ملی از نظر شهید مزاری از ضرورت مضاعف برخوردار است. وی اقزود رکن مهم اندیشه و عمل رهبر شهید، وحدت ملی است که باید تبیین شود. اندیشه‌های شهید مزاری از لحاظ نظری مستحکم و از لحاظ عملی واقع بینانه بود که باید امروز از سوی نویسندگان به صورت آکادمیک تبیین و تفسیر شود.

 راهکارهای وحدت ملی از نظر شهید مزاری عبارت بود از؛

 1_کثرت گرایی، هم پذیری و تحمل همدیگر به جای حذف و کتمان. که در این راستا نظام فدرالی و دموکراسی چند قومی را مطرح نمود.

2-برابری و برادری و رعایت حقوق شهروندی همدیگر به جای امتیاز طلبی و برتری جویی.

 راهکارهای وحدت ملی از نظر شهید مزاری در دو بخش ذهنی و بیرونی عبارتند از:

 الف: درونی و ذهنی؛

 1.در دو جنبه تغییر ذهنیت صورت گیرد؛ اول؛ ذهنیت برتری جویی باید تغییر کند. دوم؛ ذهنیت کم بینی و حقارت در اقلیت ها تغیر کند و باورمند شوند به توانمندی و حقوق انسانی و شهروندی خود.

 2.شهامت پذیرش در اقوام برتری خواه و ظرفیت پذیرش در اقوام محکوم.

 ب: راهکار بیرونی:

1- تدوین قانون اساسی جامع و دقیق که تامین کننده حقوق همه اقوام و مجموعه‌های ساکن کشور باشد و قانون اساسی کنونی تا حدی به این نیاز پاسخ گفته است.

2-عدالت اجتماعی از راهکارهای بیرونی بود که مورد توجه قرار گرفته. شاخصهای عدالت اجتماعی از نظر شهید مزاری عبارت بود از؛ توزیع عادلانه قدرت، انکشاف متوازن و مشارکت اقوام در تصمیم گیری.

در بخش سوم نشست آقای عادلی وحدت ملی را از نظر شهید مزاری و مقایسه باوضع موجود به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار داد. ایشان نظر شهید مزاری را دراین زمینه مورد ارزیابی داده و نگاهی به وضع موجود انداخت، که با نگاه خوش بینانه می‌توان گفت به مطالبات رهبر شهید رسیده‌ایم مانند؛ تدوین قانون اساسی جدید که در آن حقوق برابر اقوام، آزادی مذاهب، رسمیت زبان دری، در نظر گرفته شده است. اما اگر دقیق تر نگاه کنیم وضع موجود نامطلوب است. زیرا دغدغه ها باقی است. قانون داریم ولی به آن عمل نمی‌شود. انکشاف متوازن وجود ندارد، حقوق شهروندی رعایت نمی‌شود، معیار نفوس که خواست شهید مزاری بود عملی نشده، تبعیض در ساختار حکومت وجود دارد.

 4در بخش پایانی سرور جوادی عضو پیشین پارلمان افغانستان و مشاور ارشد معاون دوم رئیس جمهور، پیرامون اندیشه، شخصیت و مطالبات شهید مزاری و اوضاع جاری کشور به ایراد سخن پرداخت. وی راجع به شخصیت شهید مزاری اشاره نموده گفت؛ شهید مزاری نه تئوری پرداز صرف بود، نه عمل گرای محض، بلکه او اندیشه و عمل را همراه می‌کرد و آنچه می‌گفت عمل می‌کرد. او مطالعه زیاد می‌کرد. فهم عمیق از تاریخ کشور و تحولات منطقه و نهضت‌های ملت‌ها و اعتقادات دینی داشت. اندیشه‌ها و نظرات شهید مزاری انتزاعی نبوده با واقعیت‌های عینی جامعه هم خوانی داشت. وحدت ملی برای مزاری شعار نبود بلکه آن را یک اصل می‌دانست و در راه تحقق آن تلاش گامهای عملی موثر برداشت.

 آسیب‌های وحدت ملی از نظر شهید مزاری:

 1-استبداد و انحصار در شکل فردی، خانوادگی، قبیلوی، قومی، مذهبی، فرهنگی. شهید مزاری تاکید داشت که سیاست در افغانستان باید انسانی شود. اگر با حکومت ربانی مقابله می‌کرد به دلیل انحصار و استبداد بود. چون شهید مزاری تصریح نمود که: عاشق قیافه کسی نیستیم فقط حق و عدالت می خواهیم و با استبداد و انحصار طلبی مخالفیم.

2-مزدوری قدرت‌های خارجی؛ که سیاست مداران افغانستان تلاش می‌کردند با قدرت های خارجی وابسته باشند. مزاری این روش را ضد منافع ملی دانسته با آن مبارزه نمود. و علیه شوروی جهاد نمود. محور اساسی در نگاه مزاری حق و منافع مردم بود.

 3-مانع دیگر استفاده ابزاری از دین و مذهب و مقدسات بود. عبدالرحمن از دین ومذهب استفاده ابزاری می‌کرد. شهید مزاری با استفاده ابزاری از دین و مقدسات به شدت مخالف بود و آن را خلاف منافع ملت میدانست.

4-مانع بعدی از نظر شهید مزاری مشروعیت غلبه از هر طریق بود و منافع مردم نادیده گرفته می شد. نفی تقدس از قدرت محور مبارزات شهید مزاری بود.

 بنا براین راهکار رسیدن به وحدت ملی از نظر شهید مزاری عبارت است از؛ نفی استبداد و انحصار، و مشارکت همه در تصمیم‌گیری و مدیریت کشور، نفی استفاده ابزاری از دین و مقدسات، قبول هویت‌های قومی، برابری حقوق انسانی و شهروندی، و اینکه هزاره بودن جرم نباشد.

 آقای جوادی در پاسخ این سوال که تا چه مقدار به مطالبات شهید مزاری دست یافته ایم گفت؛ از لحاظ ظاهری و شکلی خوب است و از نظر ساختار و شکل به وحدت ملی نزدیک شده‌ایم، از نظر قومی، زبانی، مذهبی به خیلی از خواسته‌ها رسیده‌ایم در ظاهر. ولی از نظر محتوا دشواری‌های زیادی وجود دارد که عامل آن می‌تواند چند چیز باشد: 1- رسوب‌های ذهنی گذشته قومی و برتری نژادی. 2-بازی‌های سیاسی بازیگران سیاسی در سیاست افغانستان. 3- ضعف‌های که در خود ما دیده می‌شود. تلاش کنیم ضعف‌ها را برطرف نماییم.

 آقای جوادی در پایان سخنانش گزارش کوتاهی از اوضاع جاری کشور بیان نمود و خصوصا به مسئله 30 نفر از رباینده شده گان پرداخت. و اشاره کرد که دولت در این زمینه به صورت جدی وارد عمل شده اما شرایط جوی مانع اقدام عملی برای نجات آنان گردیده است.

 نشست با دعای حجت الاسلام عارفی رئیس دفتر آیت الله محقق کابلی جهت برقراری صلح و امنیت در کشور، پایان یافت.

بنیاد علمی فرهنگی صبا

قم / 16/ حوت1393